Het economisch profiel van de VS (2024)

"}),a?"map"==e.options.chart.type&&n?cbs.renderer.footNote=e.renderer.text(l,t,i,!0).css({fontSize:"7.5px",fontFamily:v}).add():cbs.renderer.footNote=e.renderer.text(l,t,i+40,!0).css({width:e.chartWidth-t-cbs.renderer.itemMargin,fontSize:b,fontFamily:v}).add():cbs.renderer.footNote=e.renderer.text(l,t,i,!0).css({width:e.chartWidth-t-cbs.renderer.itemMargin}).add()}return o}; cbs.renderer['renderSource'] = function l(e,t,i){var o=e.options.settings.forPrint,n="map"==e.options.chart.mapType,a=e.options.sources.prefix+" "+e.options.sources.text;o?"map"==e.options.chart.type&&n?cbs.renderer.source=e.renderer.text(a,t,i).css({fontSize:"7.5px",fontFamily:v}).add():cbs.renderer.source=e.renderer.text(a,t,i+20).css({fontSize:b,fontFamily:v}).add():cbs.renderer.source=e.renderer.text(a,t,i).add()}; cbs.renderer['positionLegend'] = function d(e,t,i){var o=e.legend&&e.legend.group;return o&&e.legend.group.translate(t,i),o}; cbs.renderer['calculateMarginBottom'] = function h(e){if(e){var t=cbs.renderer.itemMargin,i=t,o=e.options.chart.type,n=e.options.chart.geoType,a=e.options.settings.forPrint;cbs.renderer.footNote&&(i+=Math.ceil(cbs.renderer.footNote.getBBox().height)+t),cbs.renderer.source&&(i+=Math.ceil(cbs.renderer.source.getBBox().height)+t);var r=e.legend&&e.legend.group;if(r&&(i+=Math.ceil(e.legend.group.getBBox().height)+t,"map"===o&&("district"===n||"neighborhood"===n?i+="mapbubble"===e.options.chart.mapType?10:18:i-=82),a&&(i+=2*t)),"map"!==o)if("bar"===o){if(i+=e.yAxis[0].labelGroup.getBBox().height+(e.options.yAxis[0].tickLength||0)+t,cbs.renderer.yAxisTitle){var l=cbs.renderer.yAxisTitle?Math.ceil(cbs.renderer.yAxisTitle.getBBox().height)+t:0;i+=l}}else cbs.renderer.xAxisBg&&(i+=cbs.renderer.xAxisBg.getBBox().height+t);("map"===o||e.options.chart.polar)&&(i+=cbs.renderer.logoHeight+t,a&&(i+=3*t)),i=Math.ceil(i);var s=i-(e.options.chart.marginBottom||0);(s<-1||s>1)&&e.update({chart:{marginBottom:i}})}};})();

Grote structuurverschillen tussen staten

De verdeling in economische activiteiten verschilt aanzienlijk tussen de staten (Bureau of Economic Analysis, 2018). Waarin ze niet verschillen is het feit dat verhuur en handel van onroerend goed en de overheid in een groot aantal staten dominant zijn in hun bijdrage aan het bbp. Dit zijn echter niet de meest karakteristieke sectoren per staat. Als deze twee sectoren buiten beschouwing worden gelaten, geeft figuur1.2.4 aan welke sector in2017 dan de belangrijkste sector per staat was.noot1 Hetblijkt dat banken en verzekeraars met name aan de oostkust voor veel toegevoegde waarde zorgen; ook in South Dakota waren banken en verzekeraars de grootste sector. De productie van computers en elektronische producten is dominant in het westen van de VS. Het fabriceren van motorvoertuigen en aanhangers levert een grote bijdrage aan de economieën van de zuidoostelijke staten als Mississippi, Alabama, Tennessee, Kentucky en South-Carolina. In de jaren zeventig concentreerde deze industrie zich rond de grote meren in het noordoosten; nu vormen deze industrieën daar nog maar een bescheiden aandeel in het bbp (Bureau of Economic Analysis, 2018). Alleen in Michigan was de vervaardiging van motorvoertuigen en aanhangers in2017 nog de grootste industrie; het droeg ruim 8procent bij aan het bbp van Michigan. De chemische industrie is dominant met name rond de grote meren en in het zuiden. Verder heeft ook Californië een grote chemische industrie, maar daar is dit niet de grootste industrie. Delfstoffenwinning is de belangrijkste industrie in de rurale staten in het midden van de VS en in Alaska. De meeste delfstoffenwinning vindt echter plaats in Texas; met name door olie- en gaswinning werd daar 43procent van de totale Amerikaanse toegevoegde waarde in deze sector gerealiseerd in2017. Qua omvang is de delfstoffenwinning in Texas echter kleiner dan de industrie, de groothandel en de zakelijke dienstverlening. Horeca en restaurants zijn het belangrijkst in Nevada en Hawaii. Daar werd in2017 respectievelijk 13en 9procent van het bbp van deze staten mee gerealiseerd. Nevada trekt veel hotelgasten met de casino’s in steden als Las Vegas en Reno; Hawaii is een populaire toeristische bestemming.

Grote verschillen in hoofdelijk bbp per staat in de VS

Tussen de staten verschilt het bbp per hoofd van de bevolking sterk, zie figuur1.2.5 (Bureau of Economic Analysis, 2018 & Census Bureau, 2018). Het hoogste was dat in Washington D.C. met bijna 173duizend euro. Washington D.C. is een speciaal federaal district en tevens de hoofdstad van de VS, waar niet alleen het congres, de president en het hooggerechtshof zijn gevestigd, maar ook verschillende internationale organisaties zoals het IMF, de Wereldbank en een groot aantal ambassades. Bovendien wonen relatief veel forenzen net buiten de grenzen van Washington D.C. Tweede in deze lijst was de staatNew York met een (stuk lager) bbp van ruim 72duizend euro per hoofd. Ook de derde, vierde en vijfde plek werden ingenomen door staten aan de oostkust, namelijk Massachusetts, Delaware en Connecticut. Massachusetts heeft een aantal grote universiteiten als MIT en Harvard en verdiende ruim 12procent van het bbp met zakelijke diensten. In Connecticut, New York en Delaware zijn banken en verzekeraars heel dominant. Met bankieren en verzekeren werd daar respectievelijk 13, 19 en 31procent van het bbp gerealiseerd. De zesde plek op de lijst met het hoofdelijk bbp werd niet ingenomen door een staat aan de oostkust, maar een staat aan de westkust, namelijk Californië. Daar was in2017 het bbp bijna 63duizend euro per hoofd, vergelijkbaar met dat in de provincie Utrecht (CBS,2018d). Die positie is voor een belangrijk deel te danken aan Sillicon Valley, een gebied rond San Francisco waar een groot aantal bedrijven in de computer- en elektronische productenindustrie is gevestigd (Bureau of Economic Analysis, 2018).

Bij de eerste tien staten met het hoogste bbp per hoofd zitten zes staten aan de oostkust en drie aan de westkust. Naast Californië gaat het daarbij aan de westkust om Washington (plek zeven) en Alaska (plek acht). Belangrijke sectoren voor de economie in Washington zijn de vliegtuigindustrie en uitgeverijen (Bureau of Economic Analysis, 2018). Alaska verdient met name aan olie- en gaswinning. De enige noordelijke staat in de top tien is North Dakota (plek negen) waar het meeste wordt verdiend aan delfstoffenwinning. Plek tien wordt ingenomen door New Jersey met een bbp van bijna 60duizend euro per hoofd. De staat met het laagste bbp per hoofd van de bevolking is Mississippi. Daar was in2017 het bbp 32duizend euro per hoofd, ruim 5keer kleiner dan in Washington D.C. en vergelijkbaar met het bbp per hoofd in Flevoland. De meest welvarende staten liggen dus voornamelijk aan de oostkust, gevolgd door de westkust; in het zuiden liggen de armste staten. Ter vergelijking: in Nederland werd in2017 het hoogste bbp per hoofd gerealiseerd in de provincie Noord-Holland (56duizend euro per hoofd) en was dit het laagste in Drenthe (29duizend euro per hoofd) (CBS,2018d).

VS tweede in de export van goederen wereldwijd

De VS is na China het tweede land in de wereldwijde export van goederen. Waar China 2003miljard euro aan goederen exporteerde in2017, was dit voor de VS 1369miljard euro (World Bank, 2017b). Na Duitsland en Japan –op achtereenvolgens plek drie en vier– is Nederland het vijfde land op de ranglijst van de wereldwijde goederenexport. CBS-cijfers geven aan dat Nederland deze hoge positie met name te danken had aan de export naar Europa waar meer dan drie kwart van de export naar toe ging (CBS, 2018e). Landbouwgoederen zijn daarbij goed voor bijna een vijfde van de totale Nederlandse goederenexport (Dolman, Jukema & Ramaekers, 2019). Van landbouwgoederen is Nederland met ruim 90miljard euro de op één na grootste exporteur van landbouwgoederen van de wereld, na de Verenigde Staten. Hoofdstuk3 en4 van deze publicatie zullen de internationale handelsrelatie tussen de VS en Nederland verder uitdiepen.

De Amerikaanse export bestond in2016 voor 136miljard euro uit hightech export. Hightech export bestaat conform de definitie van de Wereldbank uit producten met een hoge intensiteit aan onderzoek en ontwikkeling (R&D) zoals luchtvaart, computers, geneesmiddelen, wetenschappelijke instrumenten en elektronica.noot2 De VS nam daarbij de derde plaats wereldwijd in, na China en Duitsland. Nederland stond op de negende plaats (World Bank,2017c).

VS veruit de grootste in de export van diensten wereldwijd

Op het gebied van de dienstenhandel is de VS uiterst dominant. In 2017 exporteerde de VS voor 674miljard euro aan diensten. Dat is ruim twee keer zoveel als de nummer twee op de ranglijst (Verenigd Koninkrijk) en vijf keer zoveel als Nederland, dat op nummer negen staat (World Bank, 2017d). China, India en Singapore spelen in de dienstensector een grotere rol dan Nederland. Ze staan op achtereenvolgens de vijfde, de zesde en de achtste positie. In cijfers van de Wereldbank zien we dit terug in het feit dat in2017 het aandeel van computerdiensten in de dienstenuitvoer van India 72procent was (World Bank, 2017d). China en Singapore zijn daarbij bezig met een opmars van hun export van computerdiensten. Tussen 2010 en 2017 steeg het aandeel daarvan in de Chinese dienstenexport van 29naar 62procent en in die van Singapore van 32naar 42procent (World Bank, 2017d).

Dominante positie VS bij uitgaande en inkomende investeringen

Net als bij de export van diensten, nemen de Verenigde Staten ook op het vlak van kapitaalstromen een koppositie in (OECD, 2018). De dominantie van de VS op het vlak van uitgaande directe investeringen is zeer groot. Zo had de VS in2017 met 6930miljard euro van alle landen de grootste uitstaande directe investeringen in het buitenland. Dat is drie keer zoveel als Nederland, het tweede land qua uitgaande investeringen.noot3 Kanttekening daarbij is wel dat via Nederland met behulp van holdings veel geld wordt doorgestuurd naar andere landen. Dit betreft het grootste deel van de Nederlandse investeringen (CBS, 2018b; Lejour et al., 2019). In de top tien directe investeerders staan vrijwel alleen westerse economieën. De uitzonde­ring daarop is China. China had in dat jaar 1304miljard euro aan directe buitenlandse investeringen en stond daarmee op plek zeven.

Als het gaat om inkomende directe investeringen staan de Verenigde Staten ook bovenaan. In de VS stond 6944miljard euro uit aan directe investeringen in2017. Daarmee stond er ongeveer evenveel aan investeringen in de VS uit als de VS had uitstaan in de rest van de wereld. Op plek twee stond China met 2568miljard euro, wat een direct gevolg is van de positie van China als groot productieland, met relatief goedkope arbeidskrachten. Nederland stond op positie drie met 1495miljard euro aan ingekomen investeringen. Hoofdstuk2 van deze publicatie zal verder inzoomen op de directe investeringspositie van de VS in de afgelopen jaren.

VS en Nederland sterk in innovatie

Innovatie is een belangrijke bron van economische groei. Om concurrerend te blijven, maatschappelijke problemen op te lossen of nieuwe producten of markten aan te boren geven bedrijven, instellingen en de overheid miljarden uit aan speur- en ontwikkelingswerk (R&D). Een indicator daarvoor is hoeveel werkgelegenheid er met speur- en ontwikkelingswerk is gemoeid. Cijfers van de Wereldbank laten zien dat Nederland in de periode2005–2015 in dit opzicht op de veertiende plaats stond, met 4548voltijdbanen per miljoen inwoners en de VS op plek twintig met 4232voltijdbanen per miljoen inwoners (Worldbank, 2017c). Israël stond op de eerste plaats met 8255voltijdbanen per miljoen mensen. In de top tien zitten zes Europese landen: Denemarken (plaats2), Zweden (plaats4), Finland (plaats5), Noorwegen (plaats7), IJsland (plaats8) en Luxemburg (plaats10). Een andere indicator is het totaal aan uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling als percentage van het bbp. Ook hier stond Israël bovenaan met gemiddeld 4,3procent van het bbp aan R&D-uitgaven over de periode2005–2015, gevolgd door Zuid-Korea en Japan (Worldbank, 2017c). De rest van de top tien werd bezet door met name Europese landen. De VS stonden wereldwijd op plek tien (2,8procent) en Nederland op plek achttien (2,0procent). In hoofdstuk5 van deze publicatie wordt verder ingezoomd op de R&D en innovatie van Nederland en de VS, en met name de bilaterale activiteiten die worden ontplooid.

Een gedeelte van de uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling leidt tot uitvindingen. Om die uitgaven terug te kunnen verdienen, moet de uitvinding worden geregistreerd met behulp van een octrooi of patent. Daarmee wordt voor een bepaalde termijn het alleenrecht verkregen om de uitvinding te gebruiken. Naast uitvindingen zijn er ook andere vormen van intellectueel eigendom zoals auteursrechten, merken, handelsnamen en databankrechten. Om intellectueel eigendom te mogen gebruiken, moet worden betaald in de vorm van licenties en royalty’s. In de VS werd in2016 voor het gebruik van intellectueel eigendom 110miljard euro ontvangen (Worldbank, 2017c). Daarmee verdiende de VS wereldwijd het meeste met intellectueel eigendom. Voor Nederland was dit 34miljard euro dat daarmee op de derde plaats stond. Als zodanig is dat het resultaat van investeringen in het verleden.

1.3Samenvatting en conclusie

In dit hoofdstuk is het economische profiel van de Verenigde Staten belicht, in vergelijking tot de wereld en Nederland in het bijzonder. De Verenigde Staten zijn de grootste economie ter wereld; qua bbp per hoofd van de bevolking neemt het de achtste plek wereldwijd in. Na de crisis in2008 herstelde de VS sneller dan Nederland. Zowel in de VS als in Nederland domineert de dienstensector. Binnen de dienstensector zijn er wel structuurverschillen. Zo is het aandeel van de onroerend goed sector in het bbp in de VS aanzienlijk groter dan in Nederland; aan de andere kant is het aandeel van zowel handel, vervoer en horeca als dat van zakelijke dienstverlening kleiner.

Tussen de staten zijn er grote economische structuurverschillen wat betreft de bijdrage aan het bbp van de verschillende sectoren. Waar banken en verzekeraars dominant zijn aan de oostkant, is de productie van computers en elektronische producten dat in het westen. Verder concentreert zich de productie van motor­voertuigen in het zuidoosten en de chemische industrie rond de grote meren en het zuiden. Delfstoffen worden met name in de rurale staten in het midden van de VS gewonnen, maar de bijdrage daarvan aan het Amerikaanse bbp is beperkt. Horeca en restaurants zijn het belangrijkst in Nevada en Hawaii.

De rijkste staten bevinden zich voornamelijk aan de oostkust en vervolgens aan de westkust; in het zuiden liggen de armste staten.

De export van goederen vanuit de VS is na China de grootste ter wereld; de export van diensten is veruit het grootst. Bij de export van hightech goederen neemt de VS de derde plaats; Nederland staat daarbij op de negende plaats.

Wat betreft de positie van uitgaande en inkomende directe investeringen nemen de Verenigde Staten de koppositie in. Vanuit de VS staan in Nederland de meeste investeringen uit in voornamelijk holdings. Nederland vormt vijfde in de rij van buitenlandse investeerders in de VS; bijna de helft daarvan zit in de industrie.

Qua uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling staan zowel de VS als Nederland pas vanaf de tiende plek te vinden. Wat de ontvangsten voor het gebruik van intellectueel eigendom betreft staat de VS op de eerste plek en Nederland op de derde plek.

1.4Bijlage

In deze monitor worden de volgende afkortingen gehanteerd voor de federale staten:

1.5Literatuur

Open literatuurlijst